Propolis, Covid-19 virüsünün hayatımıza girmesiyle daha fazla dikkat çekmeye başladı. Bağışıklık sistemini güçlendirmenin yollarını ararken, propolis, uzmanlar tarafından en çok tavsiye edilen ürünlerden biri oldu. Propolis, dünya genelinde bilinen en etkili antioksidanlardan biridir. Peki, propolis nedir? Nasıl kullanılır? Faydaları nelerdir?
İlginizi Çekebilir: En İyi Propolis Takviyesi Markaları
Propolis nedir?
Propolis, tarihi MÖ 460-357 yıllarına kadar uzanan ve Yunanlılar tarafından keşfedilen; bal, arı sütü ve polen gibi arı ürünlerinden biridir. “Propolis” kelimesi Yunanca’da “şehri koruyan” anlamına gelir ve bu, arılar için “kovanı koruyan” anlamını taşır. Tarih boyunca çeşitli medeniyetler propolisi farklı amaçlarla kullanmıştır. Yunanlılar, apse tedavisinde, Mısırlılar ise cesetleri mumyalamakta kullanmışlardır. Propolis, arıların bitkilerin, özellikle çam ve kavak ağaçlarının tomurcuk ve gövdelerinden topladığı reçineleri, kendi salgı bezlerinden ürettikleri enzimlerle işleyerek oluşturdukları koruyucu bir üründür. Arıcılar bu maddeyi “preboli” ve “arı zamkı” olarak da tanımlar. Propolisin koruyucu etkisi sayesinde kovan, böcek, bakteri ve mantar gibi dış etkenlere karşı dirençli hale gelir. Ayrıca, bal peteklerindeki çatlakları onarmak için de kullanılır. Propolis, antibakteriyel ve antimikrobiyal özelliklere sahiptir, bu sayede kovanın savunmasını ve hijyenini sağlar. Isı yalıtımı sayesinde soğuk, istenmeyen mikroorganizmalar ve su geçirmeye karşı koruma görevi üstlenir. Arılar, propolisi peteği savunmak amacıyla kullanarak, aslında bal, polen ve sütlerini de korurlar.
Propolisin yapısı genel olarak %45 reçine ve bitkisel balsam, %30 mum ve fenolik bileşenler, %10 esansiyel ve aromatik yağlar, %5 polen ve vitamin, mineral gibi diğer maddelerden oluşmaktadır.
Propolisin besin içeriği nasıldır?
Propolis, oldukça zengin bir içeriğe sahiptir ve bu nedenle bağışıklık sistemini güçlendirmek için özellikle son zamanlarda sıkça tercih edilmektedir. Propolisin bağışıklık sistemi üzerindeki koruyucu etkisi, içeriğindeki 300’den fazla yararlı bileşen ve vitamin, mineral içeriklerinden kaynaklanmaktadır. Propolis; B1, B2, C, E vitamini; çinko, bakır, demir, kalsiyum, magnezyum, sodyum ve potasyum gibi mineraller açısından zengindir. Buna ek olarak, flavonoidler, fenolik asit ve esterleri gibi yüksek antioksidan etkiye sahip polifenoller; terpenoidler, steroidler, aromatik asit ve esterleri, alfatik asit ve esterleri, alkoller, aldehitler, kalkonlar ve ketonlar da propolis içeriğinde bulunmaktadır. Polifenoller vücut tarafından sentezlenemez, bu yüzden besinlerle alınması gereklidir. Propolis, antioksidan ihtiyacının karşılanması açısından son derece besleyicidir. Yapılan araştırmalar, propolisin antioksidan etkisinin nar suyundan 80 kat daha fazla olduğunu göstermiştir.
Çocuklar propolis kullanabilir mi?
Propolis, doğru kullanıldığında insan vücudunda faydalı etkiler gösterir. Zararlı virüs ve bakterilerin yok edilmesine yardımcı olduğu için özellikle okula giden çocuklar tarafından bağışıklık sistemini güçlendirmek amacıyla tercih edilen doğal bir üründür. Eğitim döneminde çocuklar sık sık hastalanır; kreş ve okul gibi kalabalık ortamlarda mikroplar kolayca bulaşabilir. Propolisin düzenli tüketimi, bağışıklık sistemini güçlendirir ve hastalanma sıklığını, dolayısıyla antibiyotik kullanımını azaltır. Çocuklarda propolis kullanımında, alerjen olup olmadığı konusunda soru işaretleri olabilir. Ancak, propolis alerjen bir madde değildir; çocuklar ve alerjen bünyeye sahip olanlar rahatlıkla kullanabilir. Ancak işlenmemiş propolis, bal mumu benzeri bir madde ile karışık olduğundan sindirimi zordur. Bu nedenle, kullanılacak propolisin bal mumundan ayrıştırılması sindirilebilirlik açısından kritik öneme sahiptir. Doğada toplanan işlenmemiş ürünlerin tüketilmemesi, besin takviyesi olarak doğru koşullarda işlenmiş propolisin tercih edilmesi önerilir.
Propolis nasıl kullanılır?
Arılar tarafından doğal olarak üretilen propolisin insan sağlığı üzerindeki olumlu etkileri bilinir. Bağışıklık sistemini güçlendirmesi en bilinen faydaları arasında yer alır. Propolisin farklı formları bulunmaktadır; bu formlar arasında suda çözünür damla, tablet, kapsül, krem, sprey, şurup ve toz yer alır. Genellikle, oral yoldan damla şeklinde tüketilmektedir. Propolisin damla formu, boğaz enfeksiyonları ve ağız yaraları için etkili olup, sıvı veya katı gıdalara karıştırılarak alınabilir. Günlük önerilen damla miktarına dikkat edilmelidir; yetişkinler için 20 damla, çocuklar için günde 10 damla önerilmektedir. Suda çözünebilen form, su, meyve suyu, süt gibi gıdalara eklenebilirken, suda çözünmeyen form bal, yoğurt, pekmez, ekmek gibi ürünlere damlatılarak tüketilir. Sprey formu da boğaz enfeksiyonlarına karşı etkilidir ve boğaza sıkılarak kullanılabilir. Şurup formundaki propolis, damla formu ile benzer şekilde ağız yaralarına ve öksürüğe etki eder. Toz formu, damla formundaki gibi gıdalara veya içeceklere eklenebilir ve en etkili hali bal ile karıştırılarak tüketilmesidir. Tablet ve kapsül formu, bağışıklık sistemini güçlendirmek için etkilidir ve bol su ile alınmalıdır. Ayrıca, propolisin krem formu, cilt yanıkları ve yaralar için kullanılabilir.
Propolis kullanımında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, ham halinin kullanılmasının sakıncalı olduğudur. Çünkü ham propolisin yarısı bal mumu içerir ve bu durum, sindirimi güçleştirir. Ham propolisin yalnızca %2’si insan vücudu tarafından sindirilebilir. Bu nedenle, propolisin antioksidan ve antibakteriyel özelliklerini sağlayan yararlı bileşenlerinin zararlılardan ayrılması için özütleme işlemi gereklidir.
Ebeveynler, çocuklarına herhangi bir ürün kullanırken dikkatli olmalıdır. Aileler, propolis kullanmadan önce farklı sorularla karşılaşabilir. Ancak, propolisin alerjen etkisi olmadığını tekrar belirtmekte fayda var. Çocuklar için en uygun formu su bazlı propolis olması önerilir.
Propolis kullanımından önce dikkat edilmesi gerekenler
Herhangi bir takviye edici besin ve ilaç gibi, propolis de özellikle kronik bir hastalığınız varsa hekim kontrolünde kullanılmalıdır. Kullanım talimatlarına dikkatlice uyulmalı ve olumsuz bir durumla karşılaşıldığında hekime başvurulmalıdır. Propolis kullanımında dikkat edilmesi gerekenleri genel olarak özetlemek gerekirse;
- Propolisin içeriğindeki kumarin, kanın pıhtılaşmasını yavaşlatabilir. Bu nedenle kan sulandırıcı kullananlar ve cerrahi bir operasyon geçirecek hastaların propolis kullanmamaları önerilir.
- Arı ürünlerine alerjisi bulunan kişilerin propolis tüketmemesi tavsiye edilir.
- Alkol ile birlikte kullanılması önerilmez; bulantı ve kusmaya yol açabilir.
- Hamile ve emziren anneler, propolis kullanmadan önce hekime danışmalıdır.
- Astım gibi solunum yolu rahatsızlığı olan kişiler de propolis kullanmadan önce hekime danışmalıdır.
- Uzun süreli kullanıldığında olası alerjik reaksiyonlar için dikkatli olmakta fayda vardır, zira alerjen olmadığı söylese de etkisi bilinmemektedir.
Propolisin faydaları nelerdir?
Propolis, keşfedildiği günden beri alternatif tıpta sıklıkla kullanılan bir üründür. Antibakteriyel, antioksidan, antienflamatuar, antitümör, antiviral ve mantar enfeksiyonlarına karşı koruyucu özellikleriyle birçok sağlık faydası sağlar.
- Güçlü bir antioksidan olmasının yanı sıra, içeriğindeki C vitamininin serbest radikalleri etkili bir şekilde süpürmesi bağışıklık sistemini güçlendirmede oldukça faydalıdır.
- Ağız içinde zararlı bakterilerin oluşmasını engelleyerek ağız sağlığını korur ve diş eti hastalıklarını önler.
- Yanık ve yaraların iyileşmesinde cilde sürülerek kullanılabilir.
- Antitümör etkisi sayesinde kanser hücrelerinin vücutta çoğalmasını engelleyerek kanserden koruyabilir.
- Sindirim sistemi hastalıklarına karşı koruma sağlar; özellikle mide ülserine yol açan Helicobacterium Pylori’yi yok edebilir.
- Antimikrobiyal etkisi ile astım, bronşit gibi solunum yolu hastalıklarına karşı koruyucu görev görür.
- Grip ve soğuk algınlığına karşı koruma sağlar.
- Antibakteriyel etkisi ile iltihaplanmayı önler.
- Propolis, bazı antiviral ilaçlardan daha etkili olabilir ve viral enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.
- Antioksidan özellikleri, cildin yaşlanma sürecini yavaşlatarak kırışıklıkları önler.
Faydaları saymakla bitmeyen propolisi kullanmadan önce hekiminize danışmayı unutmayın.
